ساختار ویلاهای کنونی از ابتدا در معماری ایتالیایی دیده شده و به سایر نقاط به خصوص سرزمینهای ساحلی کشیده شد. این سبک خانه سازی را خارج از بافت شهری و در دل طبیعت میساختند و نمونهای از فرهنگ اشرافیگری به حساب میآمد.
با گذشت زمان، ساختار ویلاها نیز دچار تغییر گردید و تفاوتهای انواع ویلا محرزتر گردید. حتی به داخل محوطه شهری، باغها و مزارع وارد شد. اگر چه نوع معماری انواع ویلا، اشتراکات خود را حفظ نمود ولی امروزه به لحاظ کاربری شباهتها و تفاوتهایی دارند که به آنها خواهیم پرداخت.
ویلاها در ایران، با طبیعت عجین شده و به نوعی نزدیکی خود را با آن حفظ کرده است. این سبک از خانه سازی در ایران ترکیبات معماری ایرانی را با مناظر طبیعی درهم آمیخته و شکوه معماری را به دو سبک سنتی و مدرنیته پدید آورده است.
ویلاهای سنتی ایرانی هم ردیف کوشکها شاهنشاهی در باغهای بزرگ و درختان سر به فلک کشیده ساخته میشد. اگر چه این گونه ویلاها در باغهای اشرافی تنها چندین ماه در سال استفاده میشد و سبکی ییلاقی به خود میگرفت، اما کوشکهایی با سبکهای معماری سنتی ایرانی را به نمایش میگذاشت. تفاوتهای انواع ویلا حتی به صورت سنتی نیز قابل توجه بوده و شاخصههای معماری، سرزمینی، آب و هوایی و کیفیتی مخصوص به خود را داشته و دارند.
ویلا و خانه، هر دو محل اسکان به شمار میروند؛ اما بهطور عمومی خانه محوطهای جمع و جورتر و عاری از امکانات خاص و تعریف شده برای ویلاست. از جمله تفاوتهای انواع ویلا با خانههای معمولی میتوان به محل قرارگیری ویلا خارج از مناطق مسکونی شلوغ و پرتردد و به فضای پیرامون باغ مانند آن اشاره کرد. ویلاها دارای حیاطهای بزرگ، پنجرههای فراخ، استخر و آبنما، گلکاری و درختکاریهای متنوع و عظیمی هستند که معمولا خانهها از داشتن آن محروماند. تمامی اینها دال بر ارزشمندی بیشتر و لوکس بودن ویلا نسبت به خانه است.
ویلاهای سبک امروزی، ساختمانهایی دو یا سه طبقه هستند که دارای باغ یا فضای سبز زیبایی اطراف خود بوده و اکثرا از امکانات ویژهای مانند استخر، جکوزی و سونا بهره میبرند. اتاق خوابهای بزرگ و مستر، پنجرههای وسیع و آشپزخانههایی با سبکی مدرن و متفاوت. در محوطه ویلاهای سبک جدید، امکانات پخت و پز مانند باربکیو مهیا بوده و باغچه آراییهای زیبا و متفاوتی انجام میگیرد.
آن چه باعث تفاوتهای انواع ویلا در هر کجای جهان میشود فرهنگ بومی، پیشینه معماری، شرایط اقتصادی و بسیاری از مواردی از این دست است؛ اما تمامی این ویلاها از استانداردی یکسان و نزدیک به هم پیروی میکنند. از اصلیترین ویژگیهای ویلاها با یکدیگر، فاصله گزاریهای استانداردی است که در معماری تمامی آنها رعایت میگردد. به طور شناخته شده ویلا در مرکز زمین مورد نظر قرار گرفته و دور تا دور آن را فضای سبز، باغ و مشاعات تشکیل میدهد. این ایجاد فضا، موجب افزایش نورگیری به داخل ساختمان و بهبود کیفیت فضای سبز محیط ویلا میگردد.
در کنار موضوع تفاوتها، ویلاها این حسن را دارند که به طور میانگین در محوطههایی باز و گسترده ساخته میشوند، به طوریکه تراکم جمعیتی در اطراف آن زیاد نبوده و همسایگان محدودی پیرامون خود دارند. فضای خصوصی در اطراف ویلا زیاد است و تردد به مراتب بسیار کمتر از اطراف خانه و آپارتمانهای شهری است. با این وجود ویلاهای چند واحدی مدرنی وجود دارند که حداکثر از سه یا چهار واحد تشکیل یافته ولی بیش از آن نمیشوند.
از دیگر خصوصیات مشترک ویلاها، فضای داخلی آنهاست. طراحی داخلی ویلا با خانه متفاوت بوده و به طور معمول دارای امکانات و تفریحات آبی همچون استخر و سونا، اتاق سینمای خانگی، باشگاه ورزشی، فضای پذیرایی و مهمانی برای جشنهای بزرگ باغچهای و امکاناتی از این دست هستند.
از آن جا که ویلاها نیز مانند خانهها در طی سالیان دراز دچار تغییرات مهمی در معماری، نحوه کاربری و ظواهر شدهاند و دارای تفاوتهای انواع ویلا با یکدیگر هستند، در این جا به تفکیک به سه مورد از انواع ویلا پرداخته و به شرح آن میپردازیم.
خانه باغها، خانههایی ساده در زمینهای بزرگ و وسیع هستند که حق مالکیت کل زمین و ملک شخصی بوده و دارای حریم خصوصی مجزاست. بسیاری از اشراف و اعیان قدیم دارای چنین خانه باغها و زمینها و املاک و مستغلات شخصی بودند که میتوانستند با در اختیار داشتن حیاطهای خصوصی، فاصله خود را با سایر ویلاهای مجاور بیش از سه متر حفظ کنند.
خانههایی ویلایی باصفایی هستند که علاوه بر مزیتهای یک ویلای زیبا، دارای امکان استفاده از طبیعت بکر و هوای فوقالعاده آن نیز هستند. اندر تفاوتهای انواع ویلا، تفاوت بزرگ باغ ویلاها با ویلاهای معمولی، در همین امکانات طبیعی و وجود محوطهای سرسبز اطراف ویلاست که علاوه بر امکانات رفاهی، استخر و باربکیو، اجازه استفاده از مشاعات باغ را با طراحی و دیزاینی منحصر به فرد به ساکنین میدهد.
همچنین هزینه نگهداری، پرداخت مصرف انرژی هم چون برق و گاز و آب بالاتری داشته و در کنار آن هزینههای رسیدگی به باغ نیز باید افزود. باغ ویلاها نیز با فاصلههایی بیش از سه متر در کنار هم ساخته شده و حفظ حریم شخصی در محوطه آنها، یکی از نقاط قوت باغ ویلاست. محوطه باغ ویلا، آلاچیقها، باربکیوها و امکانات موجود در باغ، توانایی برگزاری مهمانی بزرگتری را با تنوع بالاتری به افراد میدهد. با تمامی اینها قیمت باغ ویلاها، بسیار بیشتر از ویلاست.
ویلاها را میتوان در حومه شهرها، شهرستانها و شهرکها بنا کرد؛ اما پیرامون تفاوتهای انواع ویلا، باغ ویلا از آن جاییکه نیاز به محوطه سرسبز زیادی دارد، امکان ساخت تنها در مناطقی داده میشود که دارای فضای بزرگ هم چون شهریار، طالقان، ملارد از این دست مکانهاست.
ویلا باغها، ویلاهایی با سبک روستایی یا کلاسیک هستند که خارج از شهر بنا شده و طبیعت اطرافشان بکر و دست نخورده است.
از لحاظ تفاوتهای انواع ویلا، به طور معمول ویلا باغ، در روستاهایی خوش آب و هوا، با تراکم جمعیتی اندک، آب و هوایی خوش و درختانی بلند و پر قدمت ساخته میشوند. ویلا باغها از لحاظ معماری تشابهی بسیار با خانههای قدیمی روستایی در شمال داشته که ساده اما زیبا و آرامشبخش هستند. زندگی در این ویلا باغهای ساده به شدت جریان داشته و مملو از بو، رنگ و زیبایی است.
ویلاها از لحاظ ساختار به دو سبک عمده مدرن و کلاسیک در همه جای دنیا ساخته میشوند. ایران نیز از این قاعده جدا نبوده و چنین سبکهایی در معماری نوین ایرانی نیز همچون معماری قدیمیاش قابلاستفاده است. در این جا به بررسی تخصصی این دو سبک معماری میپردازیم.
ظاهری شیکتر، با طراحی به روزتر و امکانات رفاهی جدیدتری است. آن چه در ویلاهای مدرن مهم و قابل توجه است تناسب رنگ، تعادلسازی، ترکیب و توازن وسایل و هماهنگی بین آنهاست. در واقع پیرامون تفاوتهای انواع ویلا، ویلاهای مدرن در مقایسه با ویلای کلاسیک، از سبک ریالیتی استفاده میکنند و موارد به کار رفته در ویلا به صورت خاص به چشم نمیآید. با تمامی این اوصاف در کنار هم از توازنی بسیار دلنشین بهره میبرند. در ویلاهای مدرن سه المان بسیار مهم و تاثیرگذار است. سنگ، چوب و شیشه سه یار ناگسستنی در ساخت، طراحی و تزیین ویلاهایی به سبک مدرنیته هستند.
در ساخت این نوع ویلا، فاکتورهای نورپردازی، سادگی اجزا، نمای ساده اما چشمنواز بدون تزیینات شلوغ، اصلیترین نگاهی است که در ساخت مدنظر قرار میگیرد. در ویلای مدرن به علت سادگی زیاد، نسبت به پنجرههای بزرگ، نحوه تابش نور خورشید در ساعات مختلف روز و نورپردازی داخل ویلا بسیار فکر و تامل میشود، چرا که در غیر این صورت محیط کسل، یکنواخت و خسته کننده خواهد شد.
در رابطه با تفاوتهای انواع ویلا، ویلای مدرن به لحاظ حفظ و نگهداری مقرون به صرفهتر بوده و امکان تعویض، تعمیرات و جابهجایی اجزای آن راحتتر است. با این وجود استفاده از اشکال هندسی، به تنوع ویلاهای کلاسیک نبوده و رنگآمیزی تا جایی که ممکن است ساده انجام خواهد شد. در دیزاین داخلی ویلاهای مدرن، امکان چیدمان به طرق مختلفی وجود داشته و تنها مکانی واحد برای قرارگیری لوازم الکترونیکی، مبلمان و ... وجود ندارد.
نوعی دیگر از سبکهای معماری ویلا، سبک کلاسیک یا سنتیتر آن است. بسیاری از طرفداران ساخت و زندگی در ویلا، به جهت حس و حال قدیمی، معماری شناخته شده، تداعی حس و حال خوب و آرامش دهنده، طرفدار این نوع سبک بوده و ترجیح میدهند ویلای امروزی خود را بدین شکل ساخته و دیزاین نمایند.
آنچه در ویلای کلاسیک بسیار به چشم میآید، ستونهای بلند و قطور، طاقهای پر پیچ و خم و قوسهای پر نقش و نگار است. پلههای سبکدار با تعداد بالا و مجسمههای بزرگ تزیینی که با وسواس خاصی آماده و انتخاب میشود، نمونه بارز تفاوتهای انواع ویلا در سبکهای مدرن و کلاسیک است.
المانهای اصلی در ساخت ویلای کلاسیک، سنگ است. مانور با عنصر سنگ در این سبک بسیار پر رنگ بوده و قدرت مانور بسیاری به معمار میدهد، علاوه بر آن استفاده از نور طبیعی در نورپردازیها نیز نقش به سزایی در آن دارد.
یکی از تفاوتهای انواع ویلا در این دو سبک، به کارگیری پنجرههایی با طول قدی بسیار بلند و تقارندار، دیوارهایی با گچ بریهای پر نقش و سقفهایی بلند و پر ارتفاع است.
در رابطه با دیزاین داخلی این سبک از ویلا، استفاده از لوسترهای بزرگ، پر نور، پر از شیشه و تزیینات متداول است. همچنین مبلمان از نوع استیل و کلاسیک انتخاب شده و از آینه در طراحی و تزیین نقاط مختلف ویلا استفاده میشود.
نکته قابل توجه در تفاوتهای انواع ویلا، در سبک کلاسیک آن چه مورد ارزش گذاشته میشود، عظمت، بزرگی و به چشم آمدن کلیه فاکتورهای دیزاین خارجی و داخلی ساختمان است. به طوری که کلیه اشیا به کار رفته همچون فرش، کمد، مجسمهها، کاغذ دیواریها، تابلوها و سایر موارد تا آنجایی که امکان دارد ارزشمند و در عین حال به دکوراسیون خانههای سنتی ایرانی نزدیک باشد.
همین خصوصیات به افزایش نظم و تقارن کمک کرده و آرامش زیادی را به ساکنین ویلا هدیه میدهد. رنگهای خنثی همچون سفید، قهوهای، برنزی، مشکی و طلایی در این نوع معماری کاربردی متداول داشته و استفاده از چوب اصل در ساخت پارکتها، نردهها، کمدها نماد اصالت به آن میبخشد. پارچههای ارزشمند در طراحی تشکچههای مبلمان و کوسنها، پردههایی با دیزاینهای جزیی و پارچههایی فاخر جزییات دیگری هستند که باعث ایجاد تفاوتهای انواع ویلا در زمینه طراحی داخلی آنها میگردند.
در ایران با توجه به آب و هوایی چهارفصل، اقلیمی متنوع و سرزمینی پهناور، طبیعی است که معماری حرف اول را در ساخت خانهها، ویلاها و پناهگاههای انسانی بزند. تفاوتهای انواع ویلا با توجه به امکانات و سبک ویلاها در قسمتهای مختلف ایران متنوع بود و بستگی مستقیمی به شرایط آب و هوایی، نوع خاک و میزان آفتاب آن منطقه دارد.
ویلاهای شمالی با توجه به محل قرارگیری خود به چند دسته ویلا ساحلی، کوهستانی، جنگلی و شهرکی تقسیم میشوند. تفاوتهای انواع ویلا در شمال بر فضای بکر طبیعی، امنیت، امکانات و ویو خاصی که دارند تاثیر گذاشته و بنا بر سلایق مختلف قابل انتخاب است. آب و هوای بارانی و مرطوب مناطق شمالی ایران، در طراحی و دیزاین ویلاها موثر بوده و تماشای دریا، سرسبزی جنگل و پیاده روی در کوهستان پر درخت آن، از نکات قابل توجه برای خرید ویلا در شمال است.
ویلاهای مناطق غربی ایران اغلب کوهستانی بوده و برای دوستداران هوای تا اندازهای سردسیری، ایدهآل است. تفاوتهای انواع ویلا در مناطق غربی که اغلب در کوهپایهها ساخته میشوند و به ویلا پای کوه شهرت دارند، دوری از بافت شلوغ شهری و استفاده از تنهایی و بکری کوهستان است. مناظر کوههای بلند و پوشیده از برف، امکاناتی نظیر صخرهنوردی، کوهنوردی، استفاده از دریاچههای به طور کامل طبیعی، ماهیگیری و در کل لذت بردن از آرامشی بیبدیل، دلیل بسیاری از خریداران ویلا در این مناطق است.
تفاوتهای انواع ویلا در آب و هوای کویری و گرم شرق ایران، مدنظر کویرنوردان و گردشگران علاقهمند به شبهای پاک، صاف و زلال کویری است. این اقلیم خاص و منحصر به فرد، عاشقان خاص خود را داشته و علاوه بر آن نزدیکی به زیارتگاه ثامنالحجج نیز میتواند دلیل خوبی برای تهیه ویلا در مناطق شرقی ایران باشد. علاوه بر این استفاده از مناطق بکر و سواحل کمتر شلوغ چابهار، خود دلیل محکمی است برای افرادی که از تکاپوی شهری فرار میکنند و ترجیحشان شبهای آرام، زیبا و پرستاره کویری است.
خریداران ویلاهای مناطق جنوبی ایران، علاوه بر استفاده از امکانات خاص مناطق آزاد در این شهرها، از طبیعت بینظیر نخلستانها، دریای شفاف و آرام خلیج فارس و آرامش و مهربانی مناطق جنوبی بهرهمند میشوند.
معماری خاص ویلاهای این منطقه، افزون بر امکانات سرمایشی به روز و پیشرفته امروزی، در خنک نگه داشتن منازل تاثیر بسزایی دارد.
نکته مهم دیگر نزدیکی به انواع مراکز خرید محصولات خارجی با بهترین قیمتها، جاذبه دیگری در جهت سکنی گزیدن در این مناطق است.
نتیجهگیری
در طول این مقاله، سعی بر آن شد که تفاوتهای انواع ویلا به طرق مختلف مورد بررسی قرار بگیرد.
انواع خانه باغ، باغ ویلا و ویلا باغها را تعریف کرده و تفاوتهایشان را مرور کردیم. علاوه بر آن به سبکهای ساختاری ویلاهای مدرن و کلاسیک پرداخته و در نهایت تفاوتهایشان را از جنس اقلیمشناسی و تنوع آب و هوایی ایران پهناور، مقایسه کردیم.
نکته پایانی آن که خرید و استفاده از ویلا، به نوع امکانات مورد نظر، علاقهمندیها و نزدیکی به فرهنگهای منطقهای بستگی داشته و امری بسیار سلیقهای است.